Οδηγός για τον πόνο στις αρθρώσεις

Αρθρώσεις: Δομή και Λειτουργία

Οι αρθρώσεις είναι σύνθετες δομές όπου συναντώνται τα οστά, επιτρέποντας την κίνηση και προσφέροντας μηχανική στήριξη. Αποτελούνται από στοιχεία όπως τον χόνδρο (ένα λείο, αποσβεστικό ιστό), το συνοβιακό υγρό (που λιπαίνει την άρθρωση), τους συνδέσμους (που συνδέουν οστά με οστά) και τους τένοντες (που συνδέουν μύες με οστά). Οι κύριες αρθρώσεις—όπως οι ώμοι, τα ισχία, οι αγκώνες και τα γόνατα—διευκολύνουν τις καθημερινές κινήσεις, από το περπάτημα ως το σήκωμα βαρών. Ο σχεδιασμός κάθε άρθρωσης καθορίζει το εύρος της κίνησής της: για παράδειγμα, οι σφαιροειδείς αρθρώσεις (π.χ. ισχία) επιτρέπουν περιστροφικές κινήσεις, ενώ οι τροχοειδείς αρθρώσεις (π.χ. γόνατα) επιτρέπουν την κάμψη και την έκταση.

Κατανόηση του Πόνου στις Αρθρώσεις

Ο πόνος στις αρθρώσεις, ή αρθραλγία, αναφέρεται σε δυσφορία, στιφούρα ή φλεγμονή σε μία ή περισσότερες αρθρώσεις. Αν και συχνά είναι ήπιος και αντιμετωπίζεται στο σπίτι, μπορεί να υποδηλώνει υποκείμενες παθήσεις που χρειάζονται ιατρική παρέμβαση. Ο πόνος μπορεί να προέρχεται από τραυματισμούς, υπερχρήση ή συστηματικά νοσήματα. Για παράδειγμα, οξεία πόνος μπορεί να προκληθεί από έναν συστραγγισμό, ενώ ο χρόνιος πόνος συνήθως σχετίζεται με εκφυλιστικές ή αυτοάνοσες διαταραχές.

Βασικές Αιτίες Πόνου στις Αρθρώσεις

Αρθρίτιδα

Η κυριότερη αιτία πόνου στις αρθρώσεις, η αρθρίτιδα περιλαμβάνει πάνω από 100 καταστάσεις. Οι δύο πιο συχνοί τύποι είναι:

Οστεοαρθρίτιδα (OA) : Προκαλείται από φθορά του χόνδρου και επηρεάζει αρθρώσεις που φέρουν βάρος (π.χ. γόνατα, ισχία). Σχετίζεται με γήρανση, παχυσαρκία ή τραυματισμούς. Σύμφωνα με την Ελληνική Ρευματολογική Εταιρεία , η OA επιδεινώνεται συχνά μετά την ηλικία των 40 ετών.
Ρευματοειδής Αρθρίτιδα (RA) : Αυτοάνοσο νόσημα όπου ο οργανισμός επιτίθεται στις μεμβράνες των αρθρώσεων, προκαλώντας φλεγμονή και παραμόρφωση. Η Ελληνική Ένωση Αντιμετώπισης της Αρθρίτιδας τονίζει ότι πλήττει κυρίως γυναίκες.

Φλεγμονώδεις και Αυτοάνοσες Καταστάσεις

Βουρσίτιδα : Φλεγμονή των βουρσών (σάκοι με υγρό που προστατεύουν τις αρθρώσεις), συχνή σε ώμους ή αγκώνες.
Ουρική Αρθρίτιδα (Γούτος) : Μεταβολική διαταραχή με συσσώρευση κρυστάλλων ουρικού οξέος, κυρίως στον μεγάλο δάκτυλο του ποδιού. Η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης της Ουρικής Αρθρίτιδας αναφέρει ότι η διατροφή (π.χ. κρέας, αλκοόλ) και η γενετική παίζουν ρόλο.
Λύκος : Συστηματική αυτοάνοση νόσος που προκαλεί φλεγμονή στις αρθρώσεις. Η Ελληνική Ομοσπονδία Λύκου τονίζει την επίδρασή του σε πολλαπλά όργανα.

Λοιμώξεις και Τραυματισμοί

Σηπτική Αρθρίτιδα : Μόλυνση από βακτήρια ή ιούς (π.χ. ηπατίτιδα, νόσος Lyme) που απαιτεί άμεση ιατρική παρέμβαση.
Τραυματισμοί : Ρήξεις, κατάγματα ή εξαρθρήματα που βλάπτουν τις δομές της άρθρωσης.

Μεταβολικές και Συστηματικές Διαταραχές

Οστεοπόρωση : Αδύναμα οστά αυξάνουν τον κίνδυνο καταγμάτων, επιβαρύνοντας γειτονικές αρθρώσεις.
Φιμπρομυαλγία : Γενικευμένος μυοσκελετικός πόνος, συνδεδεμένος με αυξημένη ευαισθησία στον πόνο.

Λιγότερο Συχνές Αιτίες

Σαρκοείδωση : Φλεγμονώδεις γρανουλώματα που μπορούν να προσβάλουν αρθρώσεις.
Ραχίτιδα : Έλλειψη βιταμίνης D που μαλακώνει τα οστά, επηρεάζοντας τη λειτουργία των αρθρώσεων.

Συμπτώματα Πόνου στις Αρθρώσεις

Ο πόνος εκδηλώνεται διαφορετικά, ανάλογα με την αιτία:

Τοπική δυσφορία : Πόνος, στιφούρα ή οξύς πόνος κατά την κίνηση ή σε ηρεμία.
Φλεγμονή : Πρήξιμο, ερυθρότητα, ζέστη ή ευαισθησία γύρω από την άρθρωση (συνήθως σε αρθρίτιδα ή βουρσίτιδα).
Μειωμένη κινητικότητα : Δυσκολία στην πλήρη κίνηση λόγω βλάβης ή φλεγμονής.
Συστηματικά συμπτώματα : Πυρετός, κόπωση ή αδιάφορη απώλεια βάρους, που μπορεί να υποδηλώνουν αυτοάνοσα νοσήματα (π.χ. RA, λύκος) ή λοιμώξεις.

Πότε να Συμβουλευτείτε έναν Γιατρό

Ζητήστε ιατρική γνώμη εάν αντιμετωπίζετε

Συνεχή πόνο : Πόνο που διαρκεί πάνω από τρεις μέρες χωρίς βελτίωση.
Αιτιάτορα συμπτώματα : Πυρετό χωρίς συμπτώματα γρίπης, που μπορεί να υποδηλώνει σηπτική αρθρίτιδα ή αυτοάνοσα νοσήματα.
Ορατές αλλαγές : Πρήξιμο, ερυθρότητα ή ζέστη στην άρθρωση, σημάδια φλεγμονής ή λοίμωξης.

Επείγουσες Καταστάσεις

Επισκεφθείτε άμεσα τα ΤΕΠ εάν:

Σοβαρός τραυματισμός : Πτώση ή χτύπημα που προκαλεί οξύ πόνο ή παραμόρφωση (π.χ. κατάγματα, εξαρθρήματα).
Αιφνίδιο πρήξιμο ή ακινησία : Μπορεί να σημαίνει σύνδρομο μυοδαπέδου ή ρήξη συνδέσμου.
Παραμόρφωση : Ορατή μετατόπιση της άρθρωσης, συχνά από οξύ τραυματισμό ή προχωρημένη αρθρίτιδα.

Διάγνωση του Πόνου στις Αρθρώσεις

Η διαδικασία διάγνωσης περιλαμβάνει:

Κλινική Αξιολόγηση

Φυσική εξέταση : Αξιολόγηση κινητικότητας, πρήξιμου και ευαισθησίας.
Ιστορικό ασθενούς : Διάρκεια πόνου, παράγοντες που τον επιδεινώνουν (π.χ., πρωινή στιφούρα στη ρευματοειδή αρθρίτιδα).

Απεικονιστικές Εξετάσεις

Ακτινογραφία (X-ray) : Ανιχνεύει κατάγματα, οστεοαρθρίτιδα ή φθορά αρθρώσεων.
Μαγνητική/Αξονική Τομογραφία (MRI/CT) : Απεικονίζει βλάβες μαλακών ιστών (π.χ., ρήξη συνδέσμων) ή πρώιμες φλεγμονές.

Εργαστηριακές Εξετάσεις

Αιματολογικές εξετάσεις : Έλεγχος για ρευματοειδή παράγοντα (ΡΑ), αντι-CCP (ειδικότητα για ΡΑ), ή ANA (λύκος).
Δείκτες φλεγμονής : Αυξημένα CRP ή ESR, που δείχνουν συστηματική φλεγμονή.
Ανάλυση συνοβιακού υγρού : Παρακέντηση για την ανίχνευση λοιμώξεων (π.χ., σηπτική αρθρίτιδα) ή κρυστάλλων ουρικού οξέος (γούτος).

Οικιακή και Βιωματική Διαχείριση

Φαρμακευτική Ανακούφιση

Τοπικά αναλγητικά : Αλοιφές ή γέλες με καψαϊκίνη (από πιπεριές) ή ΜΣΑΦ (π.χ., δικλοφενάκη γέλη) που μπλοκάρουν τα σήματα πόνου. Η Ελληνική Ρευματολογική Εταιρεία τα συνιστά για ήπια έως μέτρια οστεοαρθρίτιδα.
Προφάρμακα ΜΣΑΦ : Σκευάσματα χωρίς συνταγή όπως ιμουντριλ ή ναπροξένη αντιμετωπίζουν φλεγμονή και πόνο. Ωστόσο, η μακροχρόνια χρήση αυξάνει τους κινδύνους γαστρεντερικών ή καρδιαγγειακών προβλημάτων, όπως σημειώνει το Ιατρικό Κέντρο Αθηνών .

Φυσική Δραστηριότητα

Άσκηση χαμηλής πρόσκρουσης : Κολύμπι, ποδήλατο ή περπάτημα ενισχύουν τους μύες γύρω από τις αρθρώσεις. Το Ελληνικό Κέντρο Πρόληψης Νόσων συνιστά 150 λεπτά εβδομαδιαίως.
Τεντώματα : Ιόγκα ή τάι τσι αυξάνουν την ευλυγισία. Μελέτη του 2021 στο περιοδικό Annals of the Rheumatic Diseases δείχνει ότι η ιόγκα μειώνει τον πόνο στη ρευματοειδή αρθρίτιδα κατά 30%.

Διαχείριση Βάρους

Το υπερβάρος επιβαρύνει τις αρθρώσεις, ιδίως στα γόνατα. Η απώλεια 10% του σωματικού βάρους μειώνει τον πόνο από οστεοαρθρίτιδα έως 50%, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Αρθρίτιδας .

Θερμοθεραπεία/Κρυοθεραπεία
Ζεστά μπάνια ή θερμοφόρα χαλαρώνουν τις άκαμπτες αρθρώσεις, ενώ παγοκύστες μειώνουν τη φλεγμονή. Οδηγίες ασφαλείας από την Ελληνική Εταιρεία Ορθοπαιδικής .

Ξεκούραση και Σωστή Στάση
Αποφύγετε την υπερχρήση πονεμένων αρθρώσεων. Εργονομικές προσαρμογές (π.χ., καρέκλες με υποστήριξη) μειώνουν την πίεση κατά τις δραστηριότητες.

Ιατρικές Παρεμβάσεις

Διαγνωστικές και Θεραπευτικές Τεχνικές

Αρθροκέντηση : Αφαίρεση υγρού για έλεγχο λοίμωξης, γούτου ή ψευδογούτου. Μειώνει άμεσα τον πόνο.
Ενέσεις κορτικοστεροειδών : Αντιφλεγμονώδη φάρμακα τοπικά. Αποτελεσματικές για ΟΑ ή ΡΑ, αλλά όχι πάνω από 3–4 φορές το χρόνο.

Θεραπείες Τροποποίησης Νόσου

Διαχείριση ΡΑ : Πρώιμη χρήση DMARDs (π.χ., μεθοτρεξάτη) ή βιολογικών (π.χ., αναστολείς TNF) προκαλεί ύφεση. Η Ελληνική Ρευματολογική Εταιρεία συνιστά έναρξη εντός 3 μηνών από τη διάγνωση.
Νέες θεραπείες : Αναστολείς JAK (π.χ., τοφακινιμπ) και ένεσεις βλαστοκυττάρων για αντίσταση σε θεραπείες. Έρευνες από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών διερευνούν τη μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητα.

Χειρουργικές Επιλογές

Αντικατάσταση άρθρωσης : Για σοβαρή ΟΑ σε ισχία ή γόνατα. Σύγχρονα εμφυτεύματα διαρκούν 15–20 χρόνια.
Αρθροσκόπηση : Ελάχιστα επεμβατική χειρουργική για επιδιόρθωση χόνδρου ή συνδέσμων.

Φυσικοθεραπεία
Προσαρμοσμένα προγράμματα ενδυνάμωσης και ισορροπίας. Μελέτη του 2020 στο Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy δείχνει μείωση πόνου στην ΟΑ γόνατος κατά 40%.

Ειδικές Περιπτώσεις και Συμπληρωματικές Θεραπείες

Γούτος : Διαχειρίζεται με αλλοπουρινόλη (για τη μείωση του ουρικού οξέος) και αλλαγές στη διατροφή (αποφυγή κόκκινου κρέατος, τσίπουρου, κονσερβοποιημένων τροφών). Η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης της Ουρικής Αρθρίτιδας προσφέρει οδηγούς για ασθενείς.
Φιμπρομυαλγία : Συνδυάζει αντικαταθλιπτικά (π.χ., ντουλοξετίνη), Συμπεριφορική Θεραπεία , και αερόβια άσκηση (π.χ., βαδίσματα σε φυσικά μονοπάτια).
Συμπληρωματικές Θεραπείες : Η ακτινοποίηση (βελονισμός) και τα συμπληρώματα γλυκοζαμίνης/χονδροϊτίνης έχουν ανάμικτα αποτελέσματα, αλλά μπορεί να ωφελήσουν ορισμένους. Το Ελληνικό Ινστιτούτο Εναλλακτικής Ιατρικής αναλύει αυτές τις επιλογές.

Πρόγνωση για Άτομα με Πόνο στις Αρθρώσεις

Η μακροπρόθεσμη πορεία του πόνου εξαρτάται από την αιτία, τη σοβαρότητα και την έγκαιρη αντιμετώπιση. Πολλές περιπτώσεις σχετίζονται με οστεοαρθρίτιδα (OA) , μια εκφυλιστική κατάσταση που οφείλεται στη φθορά του χόνδρου με την ηλικία. Η OA εξελίσσεται αργά, και παρόλο που δεν έχει ίαση, οι πόνοι αντιμετωπίζονται με αλλαγές στον τρόπο ζωής και φάρμακα. Σύμφωνα με την Ελληνική Ένωση Αντιμετώπισης της Αρθρίτιδας , το 30% των ενήλικων ηλικίας >50 ετών ζουν με OA στην Ελλάδα, και με τη σωστή φροντίδα, διατηρούν την κινητικότητα και την ποιότητα ζωής.

Ωστόσο, ο πόνος μπορεί να υποδηλώνει σοβαρές καταστάσεις, όπως ρευματοειδής αρθρίτιδα (RA) ή λοιμώξεις. Η RA, ένα αυτοάνοσο νόσημα, απαιτεί άμεση αγωγή για να αποφευχθεί παραμόρφωση. Η Ελληνική Ρευματολογική Εταιρεία τονίζει ότι η έγκαιρη χρήση φαρμάκων που τροποποιούν την πορεία της νόσου (DMARDs) επιτυγχάνει ύφεση στο 50–70% των περιπτώσεων RA, βελτιώνοντας δραστικά την πρόγνωση.